Alex Honnold ve Korkusuz Beyni

Alex Honnold’un isminden türemiş bir de fiil varmış: “Honnold gibi yapmak”. Ya da yaygın deyişle “honnoldlamak”. Yüksek ve riskli bir yerde, sırtınızı duvara vermiş vaziyette, aşağıda gördüğünüz dipsiz kuyuya bakarak durmak anlamına geliyor. Yani korkunuzla karşı karşıya kalmak diyebiliriz.

Bu fiilin ilham kaynağı, Honnold’u Yosemite Ulusal Park’ında yerden yüzlerce metre yüksekte hiçbir koruma olmadan çeken fotoğrafçılar. Honnold dapdaracık kayalığın kenarından yürüyüp gidiyor. Giderken duvara sürtünüyor. Ayak parmakları boşluğa değiyor. Ve evet, 2008’de Half Dome’un tam granit yüzeyine tek başına ve hiçbir şekilde ip kullanmadan tırmanan ilk kaya tırmanışçısı olmayı başarıyor. 

Dengesini bir ân kaybetseydi, çok aşağılarda görünen toprağa düşmesi 10 saniye sürecekmiş. Bir. İki. Üç. Dört. Beş. Altı. Yedi. Sekiz. Dokuz. On. Düşününce bile insanı terletiyor! Peki, Honnold bunları yaparken beyninde neler oluyor?

Korku Yönetilebilir mi?

Honnold dünya tarihinin şimdiye dek gördüğü en büyük serbest solo tırmanışçısı. İp ya da herhangi bir koruyucu ekipman kullanmadan tırmanıyor. Bu da demek oluyor ki solo tırmanış yaptığı o epik ânlarda saatlerce ölümle yüz yüze. Hatta bazen parmakları kayaya insanların çoğunun telefonlarının ekranlarına dokunduğundan daha fazla dokunmuyor. 

Honnold’un videolarından birini sadece izlemek bile çoğu insanda baş dönmesi yapıyor. Veya kalp çarpıntısı ile mide bulantısına sebep oluyor. Tabii videoları izleyebilirlerse. Hatta Honnold’un da kendini izlerken avuçları terliyormuş.

Bütün bunlar Honnold’u dünyanın en ünlü kaya tırmanışçısı kılıyor. National Geographic’in kapağında, 60 Dakika programında, Citibank ve BMW’nin reklamlarında ve pek çok viral videoda yer aldı. Röportajlarında kendisi korku hissettiği konusunda ısrarcıymış. Fakat yaptıklarıyla aynı zamanda korkusuzluğun simgelerinden biri haline gelmiş durumda.

Peki, tüm bunları yaparken Honnold’un beyninde neler olup bitiyor?

Aşağıdaki fotoğrafta MRI teknisyeni James Purl ve nörobilimci Jane E. Joseph, Honnold’u beynindeki korku düzeyini ölçümlemek için MRI tüneline sokuyor. ©2016 NGC Network International, LLC and NGC Network US, LLC

Honnold, nörobilim araştırması dahilinde, kanallar arası zap hızında geçen neredeyse 200 görüntüye bakmış. Fotoğrafların Honnold’u rahatsız etmesini yahut heyecanlandırmasını istemişler. Ve böylelikle görüntüleme yapmışlar. Bu tip testler nöropazarlama araştırmaları için çok faydalı. Kullandıkları fotoğraflar normalde pek çok insanın amigdalasında güçlü bir tepki uyandıracak türden. Hatta araştırmacı diyor ki; “Dürüst olmak gerekirse ben bazılarına bakmaya dahi dayanamıyorum.” Bu görüntülerin arasında, yüzündeki bazı yerler kan revan içinde yer değiştirmiş cesetler var. Veya dışkılarla dolu bir tuvalet. Tüylerini Brezilya tarzında tıraş eden bir kadın ve iki uyarıcı dağ tırmanışı sahnesi de var. 

“Belki de Honnold’un amigdalası canlanmıyordur; bu uyaranlara karşı hiçbir içsel tepki vermiyor” diyor araştırmacı. “Fakat belki de o kadar bilenmiş bir düzenleme sistemi var ki böyle uyaranlar gördüğünde ‘Tamam, bütün bunları hissediyorum, amigdalam alevleniyor’ diyordur. Fakat frontal korteksi öylesine güçlüdür ki onu sakinleştirebiliyordur” diye de ekliyor.

Tarama Sonuçları

Taramalar sonucunda Honnold’un beyni (sol) benzer yaşlardaki bir kaya tırmanışçısının beyniyle -bir kontrol nesnesiyle (sağ)- kıyaslanıyor. İlgi merkezi amigdalayı işaret ediyor. Ayrıca korkuyu tetikleyen bir grup çekirdek iş başında görünüyor. Her iki tırmanışçı da aynı uyarıcı imgelere bakıyor. Fakat kontrol nesnesinin amigdalası alev alırken, Honnold’unki hiçbir faaliyet göstermiyor. Fotoğrafta + işaretinin olduğu alana bakabilirsiniz.

Fotoğrafta + ile işaretlenen alanlar Amigdala’yı gösteriyor. Kontrol objesinin amigdalası aktif. Fakat Honnold’unkinde hiç bir aktivasyon yok. ©2016 NGC Network International, LLC and NGC Network US, LLC

Araştırmada Honnold’un amigdalasını kıyaslamak için şunu yapmışlar. Yüksek heyecan peşinde ve benzer yaşlarda bir başka kaya tırmanışçısını kontrol nesnesi olarak kullanmışlar. Tıpkı Honnold gibi, kontrol nesnesi de tarayıcıda gördüklerinin kendisini hiçbir şekilde uyarmadığını söylemiş. Fakat iki adamın bu yüksek uyarıcı fotoğraflara verdiği tepkilerin -beyin faaliyetinin elektrik moruyla işaretlendiği- fMRI görüntülerinde, kontrol nesnesinin amigdalası epey aktif. Oysa Honnold’un amigdalası gri renkte. Yani hiçbir şekilde faaliyet göstermiyor.

Araştırmacı kontrol nesnesinin amigdalası ve diğer beyin yapılarının “ışık saçan bir Noel ağacına benzediğini” söylüyor. Honnold’un beynindeki tek faaliyet ise görsel girdiyi işleyen bölgelerde gerçekleşiyor. Ki bu da sadece uyanık olup ekrana baktığını teyit eden bir veri. Oysa beynin geri kalanında yaşam belirtisi yok. Nitekim siyah beyaz renklerden ibaret sadece.

“Beynimde pek bir şey olup bitmiyor” diyor dalgın bir hâlde Honnold. “Hiçbir şey yapmıyor resmen.”

Peki, insanlar neden böyle şeyler yapıyorlar?

Beyin sapının hemen yakınındaki “beyin ödül merkezi” arzu ve haz uyandıran bir nöro-transmitter olan dopaminin başlıca işleyicilerinden biri. Yüksek duygu ve arzuların peşindeki kişilerin gerekli dopamin için diğer insanlardan daha fazla uyarılmaya ihtiyaçları var. Adaptasyon yeteneği oldukça gelişmiş varlıklarız.

Neredeyse her insanın kendini kaybetmesine sebep olacağı yerlere Honnold’un ip kullanmadan tırmanmasının ardında, bu koşullara adaptasyon yatıyor. Araştırmacılara göre Honnold’un beyninde aktivasyon olmadığı gibi muhtemelen tehdide karşı tepki de gelişmiyormuş. O yüksekliklerde tırmanış yapan birisinin zaten sıra dışı bir beyni olmalı.

Sonuç olarak nörobilimciler Honnold’ın beynindeki korku merkezinin hiçbir yerinde herhangi bir faaliyet bulgulayamamışlar.

1980’lerden beri beynin tehdit karşısında verdiği tepkiler üzerine çalışan Joseph LeDoux adlı bir nörobilimci (New York Üniversitesi) Honnold’unki gibi hiçbir aktivasyon belirtisi göstermeyen fakat normal bir amigdalaya sahip kimseyi duymadığını söylüyor. Hatta Honnold’un aşırı uyarılmadan ötürü amigdalasını yakmış olabileceği ihtimalini bile düşünmüş.

Honnold’un da korkuyu nasıl yendiğini düşündüğü zamanlar olmuş. Tabii kendisine “Bu korkunç bir durum değil” diyormuş. “Çünkü yaptığım şeyin ta kendisi bu.”

Makalenin orijinalini okumak için: ”Nautil.us: Strange Brain of The World's Greatest Solo Climber”.